Kişilerarası Terapi, bireylerin ruh sağlığı sorunlarını kişilerarası ilişkiler bağlamında ele alan, yapılandırılmış ve zaman sınırlı bir psikoterapi türüdür. Başlangıçta majör depresif bozukluk tedavisi için geliştirilmiştir. Ancak daha sonra farklı ruh sağlığı sorunlarının tedavisinde de etkili olduğu kanıtlanmıştır. Temel amacı, bireyin yaşamındaki kişilerarası ilişkilerle ruh sağlığı sorunları arasındaki bağlantıyı keşfetmek ve bu ilişkilerdeki sorunları çözmektir.
Kişilerarası Terapi Temel İlkeleri
Temel varsayımı, psikolojik rahatsızlıkların kişilerarası ilişkilerde yaşanan problemlerle yakından bağlantılı olduğudur. Dolayısıyla bu terapi, bireyin sosyal çevresi ve yaşadığı kişilerarası çatışmalar üzerinde yoğunlaşır.
- Kişilerarası Uyuşmazlıklar: Çatışmalar, anlaşmazlıklar ve kronik tartışmalar.
- Rol Değişiklikleri: Hayattaki önemli değişiklikler, örneğin evlilik, boşanma, iş değişikliği, anne-baba olma gibi durumların etkilerini çalışır.
- Kişilerarası Eksiklikler: Yalnızlık, sosyal izolasyon veya yakın ilişkiler kurma zorluklarını çözmeye katkı sağlar.
- Yas ve Kayıp: Sevilen birinin kaybı sonrasında yaşanan yas süreci.
- Özellikle bireyin geçmişine çok fazla odaklanmaz. Bunun yerine mevcut kişilerarası ilişkilerindeki sorunları çözme amacı vardır.
- Terapi, bireylerin duygularını tanıması, ifade etmesi ve daha etkili bir şekilde iletişim kurmasını teşvik eder.
- Hedef Odaklıdır. Özellikle, belirli bir sorun veya ilişki dinamiğini odağa alır. Böylece yapılandırılmış bir şekilde ilerler.
- Kısa Süreli Bir Terapi Türüdür. Genellikle 12-16 seans süren bir tedavi modeline sahiptir.
Kişilerarası Terapi, 1970’lerde Gerald Klerman, Myrna Weissman ve meslektaşları tarafından depresyon tedavisi için geliştirilmiştir. Daha sonra anksiyete, yeme bozuklukları, bipolar bozukluk gibi farklı rahatsızlıkların tedavisinde de kullanılmaya başlanmıştır.
Kullanıldığı Alanlar
Genel olarak kullanılan alanlar:
- Depresyon
- Anksiyete Bozuklukları
- Yeme Bozuklukları Örneğin Anoreksiya, Bulimia.
- Bipolar Bozukluk
- Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB)
- Yas Tepkileri
Teknikler
- Empatik Dinleme
- Problem Çözme
- Rol Oynama
- İletişim Becerileri Eğitimi
- Duygu İfadesi Teşviki
Terapi Süreci
- Genellikle 12-16 seans süren kısa vadeli bir terapi modelidir. Terapi şu aşamalardan oluşur:
- Başlangıç Aşaması (1-3. Seans):
- Özellikle problemin tanımlanması.
- Kişilerarası bağlamın değerlendirilmesi.
- Terapi hedeflerinin belirlenmesi.
- Orta Aşama (4-12. Seans):
- Belirlenen kişilerarası sorunlar üzerinde çalışma.
- Esas itibarıyla, problem çözme, iletişim becerileri ve rol geçişlerine uyum sağlama amacı vardır.
- Sonlandırma Aşaması (13-16. Seans):
- Tedavi sürecinin gözden geçirilmesi.
- Nihayetinde, gelecekte yaşanabilecek zorluklara karşı başa çıkma stratejileri geliştirir.
Kişilerarası Terapi (IPT) Vaka Örnekleri
Kişilerarası Terapi sürecini daha somut anlamak için bazı vaka örnekleri faydalıdır. Burada dört temel problem alanına göre hazırlanmış örnek vakaları bulabilirsiniz.
1. Kişilerarası Uyuşmazlıklar (Çatışmalar)
Vaka: Ayşe, 35 yaşında, evli ve bir çocuk annesi. Son altı aydır depresyon belirtileri göstermekte. Eşiyle sürekli tartıştığını ve iletişim kurmakta zorlandığını belirtiyor. Tartışmalar genellikle ev işleri veya çocuk bakımı konularında yoğunlaşıyor.
Uygulama:
- İlk seanslarda Ayşe’nin ilişkide yaşadığı sorunları konuşurlar
- Tartışma sırasında özellikle duygularını ifade etmekte zorlandığı ortaya çıkar.
- Terapi iletişim becerileri geliştirmeyi amaçlar.
- Böylece Ayşe, problem çözme teknikleri öğrenir.
Sonuç: Tartışmaların sıklığı azalır. Ayşe kendini daha güvende ve anlaşılmış hisseder.
2. Rol Değişiklikleri
Vaka: Mehmet, 28 yaşında, yeni bir işe başlamış. Üniversiteden yeni mezun olan Mehmet, ailesinin yanında yaşamaktan ayrılarak başka bir şehirde çalışmaya başlamış. Yeni ortamda yalnız hissediyor, sık sık kaygı yaşıyor ve depresif belirtiler gösteriyor.
Uygulama:
- Mehmet’in yaşadığı rol değişikliği örneğin, öğrencilikten profesyonel hayata geçişi hakkında konuşurlar.
- Terapi duygularını kabul etmesini teşvik eder.
- Yeni sosyal çevrede nasıl ilişki kurabileceği konusunda destek alır.
- Baş etme stratejileri artar.
Sonuç: Mehmet yeni ortamına uyum sağlar, kaygısı azalır ve sosyal çevresini geliştirmeye başlar.
3. Yas ve Kayıp
Vaka: Zeynep, 42 yaşında, kısa bir süre önce annesini kaybetmiş. Yas sürecinde derin bir boşluk ve depresif belirtiler hissediyor. Ayrıca, sosyal çevresinden uzaklaşmış ve günlük işlevlerini yerine getirmekte zorlanıyor.
Uygulama:
- Terapi, Zeynep’in annesiyle olan ilişkisi ve kayıp sonrası yaşadığı duygular detaylı olarak ele alır.
- Yas sürecinin doğal bir süreç olduğunu açıklamak çoğunlukla kritiktir.
- Zeynep anılarını ve duygularını paylaşır.
- Sosyal destek kaynakları güçlenir.
Sonuç: Zeynep yas sürecini daha sağlıklı bir şekilde işler. Ek olarak, sosyal çevresiyle yeniden iletişim kurar.
4. Kişilerarası Eksiklikler (Sosyal İzolasyon)
Vaka: Ali, 50 yaşında, bekar ve yalnız yaşıyor. Ayrıca, yıllardır çok az arkadaşı var, sosyal ortamlardan kaçınıyor. Hatta son dönemde yoğun bir umutsuzluk ve yalnızlık duygusu içinde.
Uygulama:
- Ali’nin yalnızlık duyguları hakkında konuşurlar.
- Geçmiş ilişkileri ve sosyal çevre ilişkileri önemlidir.
- Yeni sosyal beceriler kazanmasını teşvik eder.
- Küçük adımlarla sosyal ortamlara katılımı teşvik eder.
Sonuç: Ali, haftada birkaç kez sosyal etkinliklere katılmaya başlar ve yalnızlık hissi azalır.
